PRZYCZYNY ZABURZEŃ JĘZYKOWYCH U DZIECI

-nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych

-wady zgryzu oraz inne anomalie zębowe

-niska sprawność narządów artykulacyjnych

-upośledzenie słuchu

-przewlekłe nawracające choroby górnych dróg oddechowych

-naśladowanie nieprawidłowych wzorców artykulacyjnych

-cechy dziedziczne

-zbyt długie stosowanie smoczków

 

SPOSOBY REALIZACJI GŁOSEK U DZIECI

1.Deformacje  czyli zniekształcanie brzmienia głosek określane jako wady wymowy

2.Substytucje(paralalie)-zastępowanie głosek; są zjawiskiem normalnym  w okresie kształtowania się mowy dziecka jeśli jednak utrzymują się przez długi okres czasu zaliczane są do zaburzeń wymowy

3.Elizje- polegają na opuszczaniu głosek ;SA zjawiskiem naturalnym utrzymujące się jednak przez długi okres czasu uznawane są za patologię rozwojową

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE WADY WYMOWY U DZIECI

Klasyfikacji, podziałów wad wymowy oraz sposobów nazewnictwa dotyczącego zaburzeń komunikacji u dzieci jest wiele. Poniższy podział przedstawia w sposób schematyczny najczęściej występujące zaburzenia językowe u dzieci w wieku przedszkolnym

*SEPLENIENIE MIĘDZYZĘBOWE –wada wymowy polegająca na wsuwaniu języka pomiędzy zęby podczas wymawiania głosek s, z, c, dz, sz, rz, cz, dż,ś,ź, ć,dź oraz głosek t, d, n z czego realizowany wadliwie może być tylko jeden z szeregów głosek np.: szereg szumiący sz, rz, cz, dź

*SEPLENIENIE BOCZNE –polega na niesymetrycznym ułożeniu języka podczas artykulacji głosek wyżej wymienionych jak również głoski r; powietrze zamiast symetrycznie przechodzić po linii prostej języka „ucieka” bokiem; charakterystyczne dla tego rodzaju zaburzenia jest to że bocznie wymawiane są głoski zarówno szumiące sz, rz, cz,dź jaki syczące s, z, c, dz wówczas możemy mówić o tym rodzaju zaburzenia.

*SEPLENIENIE PROSTE- występuje wówczas kiedy głoski  są przez siebie zastępowane np.: sz-s

*ROTACYZM-polega na nieprawidłowej artykulacji głoski r ,przy czym głoska r może być w ogóle niewymawiana, zastępowana inną głoska np.: r-l lub ulega zniekształcaniu np. r francuskie

*KAPPACYZM- polega na niewłaściwej artykulacji głoski k często zastępowanej głoską t

*GAMMACYZM –polega na nieprawidłowej artykulacji głoski g (g:d)

*MOWA BEZDŹWIĘCZNA – jest to zastępowanie głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami np. głoski b głoska p

*OPOŹNIONY ROZWOJ MOWY –jest to późniejsze o około 6 lub więcej miesięcy pojawienie się poszczególnych etapów rozwoju mowy dziecka, dotyczy zarówno rozumienia mowy jak i kształtowania się artykulacji, opóźniony rozwój mowy może mieć charakter samoistny nie wynikający z zaburzeń fizjologicznych dziecka oraz niesamoistny wynikający i powiązany z innymi zaburzeniami rozwojowymi

 Do najczęstszych przyczyn opóźnionego rozwoju mowy zaliczyć można:

-uszkodzenia aparatu mowy

-zaburzenia słuchu i wzroku

-niedorozwój umysłowy

-strach przed mówieniem

-brak motywacji do podjęcia aktywności językowej

-głębokie zaburzenia artykulacji

             Podczas rozwoju mowy dziecka pamiętać należy o podmiotowości i indywidualizacji. Każde dziecko rozwija się we własnym tempie, a zbyt wczesna ingerencja zwłaszcza w sferę artykulacyjną mowy może doprowadzić do ukształtowania nieprawidłowych nawyków.

 

KILKA SŁÓW O JĄKANIU

             Jąkanie jest zaburzeniem mowy, którego głównymi objawami są niezamierzone przerywanie wypowiedzi, „zacinanie się”, powtarzanie wypowiedzi, zniekształcanie sylab lub całych słów. Jąkanie często objawia się zwykłą niepłynnością mowy, którą przejawia każdy, chociażby podczas publicznych występów np. z powodu tremy. Jąkanie  może objawiać się też jako zaburzenie płynności mowy, które powinny być poddane terapii. W zależności od wieku dziecka, w którym pojawi się to zaburzenie określamy je jako:

-rozwojową niepłynność mowy

-jąkanie wczesnodziecięce

-jąkanie

             Rozwojowa niepłynność mowy pojawia się u dziecka około 2-3 roku życia , kiedy to maluch zaczyna się „zacinać”. Dziecko chce przekazać nam dużo wiadomości lecz nie w pełni wykształcony aparat fonacyjno-oddechowo-artykulacyjny po prostu nie nadąża za informacjami przetworzonymi w mózgu. Przyczyną rozwojowej niepłynności mowy jest zatem  naturalny brak umiejętności skoordynowania czynności pracy mózgu z czynnościami oddychania, fonacji oraz artykulacji.

Jeśli zauważymy objawy niepłynności mowy u swojego dziecka powinniśmy:

• Skonsultować się z logopedą specjalizującym się w jąkaniu, który udzieli informacji dotyczących postępowania z dzieckiem oraz monitorowania niepłynności mowy, która niewłaściwie zdiagnozowana może przekształcić się w zaburzenia płynności mowy bądź jąkanie wczesnodziecięce
• Zadbać o czas dla dziecka- cierpliwie wysłuchać co ma nam do powiedzenia, zachowując przy tym kontakt wzrokowy
• Nie zwracać uwagi na sposób mówienia dziecka, nie wyśmiewać go i nie prosić o powtarzanie wypowiedzi, aby nie utrwalać niewłaściwych nawyków
• Organizować dziecku zabawę – robienie śmiesznych minek, zdmuchiwanie świecy, robienie baniek mydlanych, śpiewanie piosenek

Jąkanie  wczesnodziecięce pojawia się u dzieci w wieku przedszkolnym i jest zaburzeniem które powinno być skonsultowane z logopedą. Jąkanie objawia się u dziecka poprzez:

-powtarzanie sylab

-powtarzanie słów

-trudności w rozpoczęciu wypowiedzi

-trudności z oddychaniem- koordynacji tej czynności z mową

Zaburzenia niepłynności mowy w postaci jąkania charakteryzują się:

• Powtarzaniem głosek, sylab, słów lub fraz np: Aaaaala, lala-lalka, Ala Ala
• Przeciąganiem -  np: maaaama
• Robieniem przerw w wypowiedzi
• Wtrąceniami tzw. embolofazjami np: tata no no no idzie
• Poprawianiem wypowiedzi
• Przyspieszonym tempem mowy- tachylalią
• Zbyt wolnym tempem mowy- bradylalią
• Nierównomiernym tempem mowy określanym jako dysrytmia mowy

 

Przyczyny jąkania nie są jednoznacznie ustalone. Jąkanie nie jest chorobą, a określane jest jako  zespół pewnych objawów. Mówi się ,że jąkanie:

A)powstaje w okresie kształtowania się mowy dziecka na skutek specyficznych czynników oddziałujących na dziecko np: ciągłe korygowanie wypowiedzi dziecka

B)utożsamiane jest z dysfunkcją koordynacji czynności mózgu dziecka ,a funkcjonowaniem aparatu fonacyjno-oddechowo- artykulacyjnego 

C)zaliczane jest do nerwic

D)jest nabyte i uwarunkowane indywidualnymi czynnikami psychicznymi i fizjologicznymi

E)  jest zachowaniem wyuczonym

F)jest brakiem koordynacji myślenia i mówienia- myślenie wyprzedza mówienie

Jąkanie może być także : dziedziczne, powstałe na skutek urazów fizjologicznych lub jest objawem utrwalonych nawyków.

Przykłady ćwiczeń profilaktycznych w jąkaniu wczesnodziecięcym:

1.ćwiczenia oddechowe- dmuchanie na płomień świecy,  mecz w piłeczkę pingpongową, dmuchanie na wiatraczek, piórka, robienie baniek mydlanych

2.ćwiczenia fonacyjne- ćwiczenia na samogłoskach:

• Ma, me, mo, mu,mi
• Am,em,om,um,im
• Głośne i ciche wypowiadanie samogłosek
• Wypowiadanie samogłosek na jednym wydechu- aaaaa…

3.ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny, których celem jest usprawnianie języka, warg, podniebienia miękkiego żuchwy, policzków; uwrażliwienie w buźce dziecka miejsc i ruchów potrzebnych do artykulacji głosek; doskonalenie koordynacji ruchowej narządów mowy np:

-dotykanie czubkiem języka do nosa, brody, ucha prawego i ucha lewego

-oblizywanie górnej i dolnej wargi

-wysuwanie języka z buzi i  cofanie

-dotykanie językiem wszystkich zębów po kolei

-próby robienia z języka rurki

-oblizywanie językiem zębów

-masowanie języka poprzez przesuwanie go przez szczelinę zębów

-płukanie gardła wodą

-kaszlenie z wysuniętym językiem

-nabieranie powietrza w policzki

-powtarzanie sylab- ga ,go ,gu,ge, gi ,ka,ko,ku,ke, ki

-opuszczanie i unoszenie szczęki dolnej

-zakładanie górnej wargi na dolna i odwrotnie

-naśladowanie ziewania

4.ćwiczenia logorytmiczne np:

-rytmiczne wymawianie swojego imienia , wystukiwanie ,wyklaskiwanie rytmu

-rytmiczne podskoki

-wysoki dźwięk-podskok wysoki; niski dźwięk-podskok niski-zabawa w naśladowanie zegara- tik-tak, tik-tak…

-rytmiczne podskoki pomiędzy przeszkodami na znak pauzy podskok do góry- hop

5.rytmogesty- oparte na obszernych ruchach rąk , gdzie każdej  samogłosce przypisany jest odpowiedni układ ciała np.:

-U- dziecko wysuwa ręce w kształcie samogłoski na wysokości klatki piersiowej

-O-za pomocą rąk dziecko naśladuje dwa półokręgi, które łączą się wysoko nad głową, a ciało przypomina kształt drzewa

-Y-dziecko unosi ręce do góry , które tworzą kąt rozwarty, ciało przypomina graficzny wygląd samogłoski

6. Trening autogenny- mający na celu rozluźnienie ciała, wyciszenie np:

Połóż się wygodnie na dywanie. Zamknij oczy. Wyobraź sobie , że jest piękna pogoda, na niebie świeci słońce , a w oddali słychać głos ptaków .Na niebie leniwie,  powoli jedna za druga przesuwają się chmury. Wyobraź sobie, że jesteś jedną z nich. Nie myśl o niczym Jest ciepło i przyjemnie. Twoje ręce i nogi są lekkie jak obłoczki. Czujesz się odprężony, zasypiasz. Teraz budzisz się, powoli unosisz głowę, ręce, nogi, wstajesz.

Rady dla rodziców:

1.Udaj się do specjalisty zajmującego się jąkaniem w celu postawienia diagnozy

2.Nie złość się , nie okazuj negatywnych emocji

3.Żyj w zgodzie z problemem, który was dotyka

4.Nie wstydź się jąkania swojego dziecka

5.Dbaj o kontakt wzrokowy przez cały czas trwania rozmowy

6.Słuchaj tego CO mówi Twoje dziecko , a nie JAK mówi

7.Nie śpiesz się, wysłuchaj swoje dziecko do końca

8.Mów do dziecka powoli

9.Uprzedzaj dziecko o zmianach , informuj o planach, przygotowuj do ważnych wydarzeń. Pozwoli to dziecku łatwiej poradzić sobie ze zdenerwowaniem i innymi emocjami.

10.Współpracuj ze specjalistami